Strój pogórzanina

W stroju Pogórzan widoczne są wpływy góralskie, małopolskie, słowackie i węgierskie.

Koszula z bielonego płótna miała wywinięty kołnierzyk i wąskie mankiety zapinane na guziki. Była ona związywana pod szyją czerwoną wstążką lub zapinana mosiężną spinką ze szkiełkiem o kolorze czerwonym lub niebieskim.

Koszula była wypuszczona na spodnie. Te świąteczne szyte były z sukna – granatowego lub ciemnobłękitnego, zwanego siwym. Długie nogawki wpuszczone były w cholewy butów.

Kamizelka z sukna (podszyta zgrzebnym płótnem) miała kolor ciemnobłękitny, granatowy, czerwony lub czarny, zależnie od mody panującej w danej części regionu. Długa była do linii talii, plecy miała proste. Przody miały poziome kieszenie i zakończone były szerokimi klapami z szeregiem metalowych guzików z każdej strony. Klapy można było wywijać i zapinać z obu stron, lub w chłodniejsze dni jedną klapę zapinać na guziki po drugiej stronie, tak aby szczelnie okrywała tors. Wąski kołnierzyk – stójkę można było zapiąć na haftki. Podobnego kroju, ale z rękawami był spencer, przypominający kurtkę wojskową.

W święto można było założyć nową magierkę lub czerwoną rogatywkę ozdobioną pawimi piórami z lewej strony. Ale najbardziej odświętnym męskim nakryciem głowy był czarny, filcowy kapelusz. Miał on szerokie rondo oraz małą, zaokrągloną główkę, wokół której opasane były barwne wstążki, ozdobnie opadające na plecy.

Na nogi wkładano buty polskie z czarnej skóry, których cholewy układano w karby.

Charakterystycznym okryciem wierzchnim tego regionu była cuwa. Zdradzała ona wpływy kontaktów ze Słowakami i Węgrami. Szyta była z sukna, najczęściej w kolorze białym, ale czasem i szarym lub brązowym. Cuwa miała postać prostego płaszcza sięgającego do połowy łydki. Posiadała szeroki kołnierz opadający na ramiona, który w razie niepogody można było spiąć i nosić jak kaptur. Charakterystyczne były szerokie rękawy, których jednak nie używano – cuwę bowiem zarzucano na ramiona. Zapinano ją z przodu za pomocą dwóch rzemieni szerokich na 3 cm, połączonych mosiężną klamrą. Cuwa mogła być nieozdobiona lub też mogła mieć lamowane suknem (czerwonym, błękitnym, niekiedy zielonym) wyłogi i kołnierz. Czasem obszywana była plecionym sznurkiem, dekorowana haftem, aplikacją lub wełnianymi pomponami.

Ważnym dodatkiem był pas zakładany na koszulę. Mógł być on zrobiony z jednej warstwy skóry. Szeroki na około sześć centymetrów, zapinany był za pomocą prostokątnej klamry z dwoma trzpieniami. Ozdabiany był wytłaczanym ornamentem geometrycznym oraz nabijanymi mosiężnymi kabslami. Zamożniejsi mężczyźni nosili szerokie pasy z podwójnie złożonej skóry, zapinane za pomocą trzech rzemyków z metalowymi sprzączkami, zwane trzosami lub kaletami. Te również były zdobione wytłaczanymi wzorami, a z prawej strony posiadały schowek na pieniądze.

Zimowym okryciem wierzchnim był kożuch barani, bekiesza lub futro. Przed zimnem głowę chroniły czapki baranie lub wełniane magierki.

Na przełomie XIX i XX w. z powodu zmiany warunków życia na wsi, strój ten wyszedł z powszechnego użycia, a już przed I wojną światową zupełnie zanikł.

Rogatywka (zwana też konfederatką lub krakuską) stała się popularna w modzie szlacheckiej od czasu konfederacji barskiej (17681772). Z mody szlacheckiej natomiast została zaczerpnięta przez lud!

Cuwa oraz kamizelka zapinana na dwa rzędy guzików zdradzają wpływy kultury słowackiej i węgierskiej w stroju Pogórzan!

Bekiesza w 1. połowie XVIII w. była elementem męskiej mody szlacheckiej!

Skip to content