Strój Lasowiaczki w XIX w.

Lasowiacy zamieszkiwali nieurodzajne tereny Kotliny Sandomierskiej. Życie w puszczy Sandomierskiej spowodowało izolację tej grupy etnograficznej oraz konserwatyzm widoczny również w jej ubiorach.

Koszule odświętne szyto z płótna, cieńszego i bielszego niż to na koszule codzienne. Nieduży wykładany kołnierzyk związywano czerwoną wstążką. Rękawy wszyte były w mankiety. Koszule zdobiono haftem dziurkowanym białą nicią, wzdłuż przyramków, kołnierzyka i mankietów.

Fartuchy również były płócienne. Sięgały one kostek, u góry były mocno marszczone i wszywane w troki, które związywano z przodu. Wiązanie to zakrywała zapaska, krótsza od spódnicy o 10-20 cm. Zarówno spódnicę jak i zapaskę zdobił haft dziurkowany, brzeg zapaski był dodatkowo zakończony obdzierganymi ząbkami, na każdym z nich znajdowała się dziurka.

Niewiasty okrywały ramiona długimi i szerokimi płóciennymi: łoktusami, podwikami, zawiciami lub rańtuchami. Zimą (a na niektórych terenach również latem) przykrywały nimi również głowę. Okryciem noszonym od święta była ciemnoniebieska sukmana, której kołnierze i wyłogi rękawów podszywano granatowym suknem. Jej brzegi zdobiono zielonym sznurkiem. Spinana była za pomocą haftek. Biedniejsze niewiasty na uroczystości wkładały płótnianki.

Panny nosiły włosy odkryte, a w chłodniejsze dni osłaniały głowę chustkami tybetowymi, wiążąc je pod brodą lub na karku. Mężatka włosy układała na chamełce, przykrywała je czepkiem siatkowym lub z tkaniny, a następnie głowę okrywała chustą czepcową. Jej rogi ozdabiano haftem. Układano ją w ten sposób, iż węzeł był nad czołem, jeden róg opadał na plecy a dwa po obu stronach głowy.

Ubiór zdobiono haftem (dzierganym, łańcuszkiem, sznureczkiem, stebnówką oraz ściegiem krzyżowanym) czarną, czerwoną, białą lub siwą (niebieloną) nicią. Odgrywał on nie tylko rolę zdobniczą, ale również praktyczną, często bowiem wzmacniał szwy lub brzegi ubiorów. Pomimo swej estetyki i praktycznej funkcji, lasowiackie hafty charakteryzowały się tym, że motywy były drobne, a same wyszycia zajmowały niewielką część ubioru. Najbardziej popularne były spirale i zygzaki, pasmowo połączone z linią falistą lub prostą, układane w różne szlaczki i kombinacje. Zdobiono tak dolny brzeg fartuchów, zapasek, chusty czepcowe i naramienne oraz przyramki i mankiety rękawów.

Ważnym elementem stroju była krajka, czyli tkany, wełniany pas. Miał on ok. 10 cm szerokości i był zazwyczaj czerwony, różowy, niebieski lub zielony.

Zależnie od pory roku i majętności, obuwiem świątecznym były chodaki, kurpie lub buty z cholewą ułożoną w harmonijkę. Przed założeniem butów, kobiety owijały nogi onucami.

Bardzo cennym elementem stroju odświętnego były korale z korala czerwonego. Nanizane były one na 3-4 sznury. Biedniejsze kobiety nosiły ich imitację z masy plastycznej, zwaną lakami.

Rańtuch w XVI i XVII w. był nakryciem głowy. Widać go na licznych portretach władczyń i szlachcianek polskich!

W średniowieczu podwika była elementem nakrycia głowy. Zakładano ją tak, aby okrywała policzki, szyję i podbródek niewiasty!

Krajki znane były już we wczesnym średniowieczu, co potwierdzają polskie i europejskie znaleziska archeologiczne!

Skip to content